Gleby bielicowe nie cieszą się najlepszą reputacją wśród rolników. Są lekkie, ubogie, kwaśne i… trudne do uprawy. Ale mimo to mają ogromne znaczenie przyrodnicze i ekologiczne. To właśnie na nich rosną lasy iglaste, które stanowią ważną część naszego krajobrazu i chronią klimat.
W tym artykule opowiem, czym są gleby bielicowe, jak powstają, gdzie występują i dlaczego – mimo wszystko – warto się nimi interesować.
Spis treści:
Czym są gleby bielicowe?
Gleby bielicowe (z jęz. łacińskiego „bleach” = wybielać) to gleby powstałe w wyniku procesu bielicowania, czyli wypłukiwania związków mineralnych i organicznych z górnych warstw gleby do niższych. Proces ten sprawia, że gleba przyjmuje charakterystyczne warstwowanie:
-
biały poziom eluwialny (wyługowany) – jasny, niemal „wybielony”, pozbawiony związków organicznych i żelaza,
-
ciemniejszy poziom iluwialny (wzbogacony) – gdzie osadzają się wymyte związki żelaza, glinu i próchnicy,
-
próchniczna warstwa powierzchniowa – bardzo cienka, bo gleba zawiera niewiele materii organicznej.
To właśnie ta wyraźna strefowość czyni bielice tak unikalnymi.
Jak powstają gleby bielicowe?
Do powstania gleby bielicowej potrzebne są trzy główne warunki:
-
Podłoże piaszczyste – np. piaski polodowcowe, piaski rzeczne, wydmy.
-
Klimat umiarkowany chłodny i wilgotny – procesy wymywania zachodzą szybciej w takich warunkach.
-
Roślinność iglasta – np. sosna czy świerk, których opad igliwia zakwasza glebę.
W wyniku działania wody i kwasów organicznych powstają gleby silnie zakwaszone, ubogie w składniki pokarmowe i słabo zatrzymujące wodę.
Gdzie występują gleby bielicowe?
W Polsce gleby bielicowe są bardzo powszechne – szacuje się, że mogą stanowić nawet 1/4 powierzchni kraju! Znajdziemy je głównie:
-
w północnej i środkowej Polsce,
-
na Pojezierzu Mazurskim, Pomorskim i Wielkopolskim,
-
na wydmach nadbałtyckich,
-
w lasach sosnowych i borach.
To właśnie na glebach bielicowych rosną wielkie kompleksy leśne, np. Puszcza Piska, Puszcza Notecka czy Bory Tucholskie.
Cechy gleb bielicowych
Gleby bielicowe mają kilka cech, które czynią je trudnymi dla rolnictwa, ale istotnymi ekologicznie:
-
Niska żyzność – zawierają mało próchnicy, wapnia, magnezu i potasu.
-
Silnie kwaśny odczyn – często pH poniżej 5,0.
-
Słaba struktura gruzełkowata – gleba jest luźna, przepuszczalna, ale nie magazynuje wody.
-
Niska aktywność biologiczna – mało organizmów glebowych ze względu na kwaśne środowisko.
Jakie rośliny rosną na bielicach?
Gleby bielicowe nie sprzyjają uprawom rolnym, ale są idealnym siedliskiem dla:
-
lasów iglastych – głównie sosny, świerki, modrzewie,
-
wrzosowisk i borów – naturalne ekosystemy piaszczystych terenów,
-
niektórych gatunków runa leśnego – np. jagód, borówek, mchów i paproci.
Rolniczo można na nich uprawiać niektóre gatunki, ale wymaga to dużego nakładu pracy i nawożenia – np.:
-
żyto,
-
owies,
-
ziemniaki,
-
rośliny pastewne.
Jak poprawić właściwości gleb bielicowych?
Rolnicy i leśnicy stosują różne zabiegi agrotechniczne, aby poprawić jakość gleb bielicowych:
-
wapnowanie – w celu podniesienia pH,
-
nawożenie organiczne – np. obornik, kompost, torf,
-
dodatek gliny lub pyłu lessowego – dla poprawy struktury i zdolności zatrzymywania wody,
-
siew roślin motylkowych – które wzbogacają glebę w azot.
Ale często najlepszym „zabiegiem” jest… zostawienie tej gleby naturze – czyli lasom, które radzą sobie tu świetnie.
Znaczenie ekologiczne
Choć gleby bielicowe są mało przydatne w intensywnym rolnictwie, odgrywają istotną rolę:
-
Chronią bioróżnorodność – są domem dla unikalnych zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych,
-
Magazynują węgiel – lasy na bielicach wiążą CO₂ z atmosfery,
-
Oczyszczają wodę – dzięki swojej strukturze filtrują wodę opadową,
-
Chronią przed erozją – pod warunkiem, że są pokryte roślinnością.
Gleby bielicowe to „szare eminencje” w świecie gleb
Gleby bielicowe to „szare eminencje” w świecie gleb. Może nie dają wysokich plonów, ale bez nich nie byłoby naszych lasów, borów, wrzosowisk i wielu cennych ekosystemów. To gleby, które uczą pokory – pokazują, że natura ma swoje ograniczenia, ale i swoje sposoby na przetrwanie w trudnych warunkach.
Jak mawiają leśnicy:
„Bielica nie da chleba, ale da ciszę i cień.” 🌲🍃
Cześć, nazywam się Andrzej Głogowski. Jestem pasjonatem budownictwa, remontów oraz pracy w ogrodzie. Od zawsze fascynowały mnie projekty, które pozwalają mi tworzyć coś nowego i pięknego. Jako „złota rączka” lubię dzielić się swoimi doświadczeniami i poradami, które mogą pomóc innym w realizacji ich domowych i ogrodniczych marzeń. Wierzę, że każdy może stworzyć wyjątkowe miejsce, które będzie odzwierciedleniem jego osobowości. Zapraszam do wspólnej podróży po świecie DIY!
